9. خواجه يوسف همدانی، قدّس سرّه
امام ابو يعقوب يوسف بن ايوب بن يوسف بن حسين و هرۀ بوزنجردی همدانی، «پير بنيان گذاران طريقت نقشبندی» است که به سال 440 يا 441 هجری در بوزنجرد همدان ديده به جهان گشود.
در آغاز جوانی برای کسب علوم و معارف اسلامی به سال 458 يا 459 در سن 18 سالگی راهی بغداد شد و فقه شافعی را در نزد شيخ ابراهيم بن علی بن يوسف فيروز آبادی فرا گرفت و نيز از محضر شيخ ابو اسحق شيرازی(متوفی 476) فقيه معروف شافعی که در آن روزگار رياست نظاميه را به عهده داشت،کسب فيض کرد. تازه جوان بوزنجردی از اقران پيشی گرفت و به اصفهان و بخارا و سمرقند و خراسان و خوارزم و ماواء النهر سفر کرد و در سال 506 به بغداد باز گشت و در همان مدرسه نظاميه که روزگاری شاگرد آنجا بود، مجلس وعظ و تدريس تشکيل داد. وی طبق نوشتۀ جامی در تصوف به ابوعلی فارمدی(متوفی 477) دست ارادت داد و با شيخ عبدالله جوينی و شيخ حسن سمنانی صحبت داشته است.
خواجه يوسف مرو را برای اقامت خويش برگزيده و در آنجا خانقاهی بنا کرده بود که از نظر تکريم آن را «کعبۀ خراسان » می‌گفتند و در سالهای آخر زندگی برای ارشاد و هدايت سالکان، اغلب به هرات سفر می‌کرد و در آخرين بار که از اين شهر به مرو می‌رفت در ميان راه در شهر باميين به سال 535 وفات يافت و جنازۀ او را در همانجا به خاک سپردند اما پس از مدتی يکی از شاگردانش به نام ابن‌النجار جسدش را به مرو انتقال داد و اينک آرامگاه او در محلی به نام بيرام علی در 30 کيلومتری شمال مرو مطاف اهل دل است.
يکی از آثار ارزندۀ خواجه يوسف کتاب «رتبةالحيات» است که گنجينه‌ای گرانقدر از نثر کهن فارسی به شمار می‌رود.